Cultureel erfgoed : Lindedreef van de Abdij van Tongerlo
‘Voor de grijze poort des kloosters
staan zij met hun reuzenleden
Trouwe wachters en getuigen
van ’t verleden en van ’t heden.’
(S. Daems)1
Deze woorden, die een oude postkaart sieren van de abdij van Tongerlo (zie figuur 1), hadden niet beter gekozen kunnen worden om uit te drukken waar TreeID voor staat: het getuigen van bomen met een verhaal, met een geschiedenis die de moeite waard is te vertellen.
De wachters, waarvan de tekst op de postkaart verhaalt, kondigen het begin aan van een zeer opmerkelijke en bijzonder waardevolle dreef (zie figuur 2). Ze fungeren als welkomstbomen voor de toegangsdreef van de abdij die werd aangeplant in 1676 (of 1677) in opdracht van de toenmalige abt, Jacobus Hroznata Crils.
Deze lindedreef is het laatste restant van wat eertijds een groot samenhangend drevensysteem rond de abdij was. Dat maakt van deze dreef meteen een bijzonder erfgoedstuk, aangezien het de laatste 17de eeuwse Hollandse lindedreef is van de Lage Landen. De lindesoort die er staat is de Tilia x europaea ofwel de Hollandse linde, een kruising van onze inheemse zomer- en winterlinde.
Op een paar inboetingen na, zijn alle 32 linden veteraanbomen met een grote ecologische en esthetische waarde. Door deze opmerkelijke ecologische, culturele en historische waarden is de dreef in zijn geheel opgenomen als beschermd cultuurhistorisch landschap.
1 De dichter Servaas Dominicus Daems was zelf een norbertijn van Tongerlo, geboren op 4 juni 1938 te Noorderwijk en overleden op 30 juli 1903 te Tongerlo. Het is de eerste strofe van een gedicht, met als titel ‘Het lied der Linden’, dat hij geschreven heeft ter gelegenheid van het Gouden Jubelfeest van het herstel van de abdij van Tongerlo, 2 juli 1890.
Recenter (1978) zijn er langs beide kanten van de dreef een tweede rij linden aangeplant, omdat ooit de idee speelde om de gehele lindedreef te kappen en te vervangen door een nieuwe dreef. Gelukkig is dit idee van de hand gewezen door diegenen die de waarde van dit stuk erfgoed inzagen.
Niet alleen de lindedreef is een opmerkelijk pareltje van cultureel erfgoed, ook de abdij zelf kent een zeer rijke geschiedenis. Een van de hoogtepunten daarbij is misschien wel het schilderij ‘Het Laatste Avondmaal’, van Leonardo Da Vinci. Deze replica van de oorspronkelijke muurschildering in Milaan, is gemaakt door de leerlingen van Da Vinci al wordt beweerd dat de meester zelf er ook aan gewerkt heeft. Reden te meer om een bezoek te brengen aan de abdij.
Veteraanlinden in beeld
De lindendreef een eeuw later
Ontstaansgeschiedenis
De norbertijnengemeenschap van Tongerlo ziet het licht in 1130, wanneer landheer Giselbertus zijn landgoed in Tongerlo schenkt aan de norbertijnen om er een abdij op te richten, waar zij tot op heden nog steeds wonen, werken en bidden. Heel bijzonder aan deze schenking, is dat deze gift meermaals iconografisch wordt weergegeven als een landgoed met verscheidene bomen op, wat meteen de initiële band van de norbertijnen met bomen aangeeft (zie onderstaande afbeeldingen).
Dat de voorliefde voor bomen bij de norbertijnen al van in het prille begin aanwezig is, bewijzen ook de uitgebreide historische aanplantingen in drevenstructuren van eiken, beuken en linden rondom de gehele abdij. Dat de lindesoort vooral vanwege zijn esthetische karakter gewaardeerd werd en dat de eiken en beuken veelal werden ingezet voor de houtproductie- en opbrengst, is mee een van de hoofdredenen geweest dat deze oude lindedreef tot op de dag van vandaag bewaard is gebleven.
Ook naar de oorsprong van de lindebomen zelf is er uitgebreid onderzoek gevoerd. Zo heeft INBO op vraag van het Agentschap voor Onroerend Erfgoed een genetisch onderzoek uitgevoerd waaruit opnieuw de waarde van deze soort linden blijkt.2 In dit rapport stelt men dat de genetische waarde van deze lindesoort van dermate belang is, dat de restauratie van de dreef bij voorkeur moet gebeuren met hetzelfde genetisch materiaal. En dat is net wat TreeID in 2021 opgestart is bij de norbertijnen…
2 Het verslag van het genetisch onderzoek is te raadplegen op www.ecopedia.be.
Feestelijk jaar
Wat van 2021 een bijzonder jaar maakt voor de norbertijnen is dat zij dit jaar hun 900-jarig bestaan vieren. Dit leek voor TreeID de ideale gelegenheid om iets bijzonders te doen met de uitzonderlijke genetische en erfgoedwaarde van de linden. In samenspraak met de prior, de abt en de medewerker tuinen, heeft TreeID de mogelijkheid gekregen om het genetisch materiaal van deze linden verder te zetten. Op 22 juli heeft TreeID scheuten vanuit de wortelopslag gesnoeid (zie figuur 12).
Van deze scheuten zijn inmiddels honderden stekken genomen met als doel om het genetisch materiaal van deze bijzondere linden voort te zetten (zie figuur 13).
Je kan deze linden reserveren via info@treeid.be.
Meer info
Ontdek de abdij en omstreken in wandel- en fietsroutes via de publicaties van ‘de Merode-Landschapspark’, verschenen ter ere van het 900-jarig bestaan van de norbertijnen. Fiets- en wandelroutes via volgende link: www.norbertijnenindemerode.be
Met dank aan abt Jeroen De Cuyper, provisor en prior Kris De Brabander en Paul Gysels, medewerker tuinen van de abdij voor de zeer fijne samenwerking, het reviseren van het bomenverhaal, het ter beschikking stellen van het stekmateriaal en alle verdere info.
Bronnen
Sfeerbeelden
Wil je graag met één van deze bomen met een verhaal een nieuw verhaal beginnen?