Tamme kastanje – Vrieselhof Oelegem

Historisch erfgoed

Ons verhaal begint op 31 maart 2021, wanneer TreeID ter plaatse gaat bij een tamme kastanje in het Vrieselhof. Het Vrieselhof is een provinciaal kasteeldomein dat rond 1300 het licht ziet en dat een rijke erfgoedgeschiedenis en bijzondere natuurwaarde kent. Zo is het domein van de om en bij 96 hectare een beschermd cultuurhistorisch landschap, heeft het een rijke soortendiversiteit waaronder het voorkomen van het blauw grasland uitzonderlijk is en is het het enigste domein in Vlaanderen waarin de uiterst zeldzame aanwezigheid van geel schorpioenmos is vastgesteld.

De tamme kastanje waar het hier over gaat is een veteraanboom die ten zuiden vlakbij het kasteel staat en die een stamomtrek van 4, 40 meter meet (gemeten op 1,5 meter hoogte). De ouderdom van deze boom wordt geschat op 250 à 300 jaar en zou zijn aangeplant in de tijd dat eigenaar Ignace van Halmale (de periode rond 1750) de lijnen heeft uitgetekend voor het park zoals we het vandaag de dag nog terugzien (met de verschillende dreefstructuren). De boom overleefde de brand van het kasteel, die door Belgische troepen om strategische redenen op 7 oktober 1914 was aangestoken. In 1974 werden het kasteel en het bijbehorende domein verkocht aan provincie Antwerpen die het nu verder beheert. Oorspronkelijk maakte deze tamme kastanje deel uit van drie in rij geplante tamme kastanjes, waarvan er momenteel slechts twee van overblijven. Wat verderop in het grasland staat nog steeds de broer van onze tamme kastanje. De derde is intussen geveld daar er plaats moest worden gemaakt voor de aanleg van het terras van de taverne De Remise.

Veteraanbeheer

Ter plaatse is ook Frank Peeters die ons maar al te graag ter wille is om ons wat meer over deze boom te vertellen. Voor deze boom is een specifiek veteraanboombeheer uitgeschreven, zo vertelt hij ons, om deze boom alle kansen te geven zich verder te ontwikkelen. Dit beheer is opgetekend in een natuurbeheerplan en houdt meerdere zaken in:

  • de groeiplaats wordt afgeschermd met een draadafsluiting (zie figuur 4) om betreding te vermijden en zo bodemverdichting en -verstoring tegen te gaan
  • de groeiplaats wordt extensief beheerd waarbij er slechts eenmaal per jaar wordt gemaaid om zo de biodiversiteit onder de boomkruin te verhogen en ook op deze manier al te veel verstoring tegen te gaan. Alle boomzaailingen worden hierbij verwijderd zodat er geen concurrentie met nieuwe bomen zou ontstaan
  • de naaststaande boom (Noorse esdoorn, links op figuur 4) wordt in die mate beheerd dat hij geen concurrentie vormt met de veteraanboom
  • de onderste takken worden zoveel mogelijk gevrijwaard zodat deze zolang mogelijk vitaal blijven. Bij veteraanbomen is het nl. zo dat zij uit zichzelf aan kroonreductie doen waarbij het bovenste gedeelte van de kruin op natuurlijke wijze langzaam afsterft. Het is dan cruciaal om de onderkant van de kruin zoveel mogelijk te behouden
  • de afgevallen takken en bladeren blijven ter plaatse liggen
  • de aanwezige klimop wordt zo beheerd dat deze geen concurrentie vormt met de onderste kruin
  • voor snoeiwerken aan deze boom wordt steeds een boomverzorger ingeschakeld opdat de correcte en boomvriendelijke snoei plaatsvindt en er is ook steeds toestemming nodig van het Agentschap Onroerend Erfgoed

(Bron: “Beheerplan Vrieselhof: Deelrapport 4: Beheermaatregelen”- Provincie Antwerpen)

Kenmerkend aan veteraanbomen is de aanwezigheid van holtes in de stam. Bijzonder aan deze boom is dat er net onder een van deze holtes een temperatuursensor is aangebracht om de aanvliegroute van vleermuizen na te gaan die deze holte eventueel bewonen. Dergelijke temperatuursensors zijn ook aangebracht aan de zolderverdieping van het nabijgelegen kasteel om de aanwezigheid van de vleermuizen te monitoren.

Met TreeID zijn we daar om de mogelijkheid te bekijken of we zaailingen van deze tamme kastanje kunnen vinden om deze op te kweken. Op deze manier zetten we het genetisch materiaal voort van deze bijzondere boom die de tand des tijds heeft kunnen overleven. We hebben geluk om in deze periode langs te komen, vóórdat de onderbegroeiing wordt gemaaid en zo enkele gekiemde zaailingen te redden voor verdere kweek. We gaan naar huis met een twintigtal zaailingen, die intussen mooi zijn ontloken en hopelijk in de toekomst een plaats kunnen vinden waar zij minstens zo oud kunnen worden als hun moederboom.

Met dank aan Frank Peeters voor de hulp en informatie op terrein en aan Jeroen De Smedt van provincie Antwerpen voor het ter beschikking stellen van de beheermaatregelen uit het natuurbeheerplan van het Vrieselhof.

https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/300126

https://www.provincieantwerpen.be/aanbod/dvt/vrieselhof/natuurbeheerwerken-2019.html

https://www.vlm.be/nl/projecten/Paginas/Vrieselhof.aspx

Met dank aan Frank Peeters voor de hulp en informatie op terrein en aan Jeroen De Smedt van provincie Antwerpen voor het ter beschikking stellen van de beheermaatregelen uit het natuurbeheerplan van het Vrieselhof.

Wil je graag met één van deze bomen met een verhaal een nieuw verhaal beginnen?

Vraag offerte aan!